Op deze pagina:
Trombotische trombocytopenische purpura (TTP) is een zeer zeldzame bloedziekte die ieder jaar 1.2 tot 6 nieuwe gevallen per miljoen mensen treft.1,2 Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en hoewel het mensen van alle leeftijden kan treffen, is de gemiddelde leeftijd bij diagnose 40 jaar. TTP episodes zijn ernstig, levensbedreigend en worden gezien als een medisch noodgeval. Ondanks de huidige beschikbare behandelingen, is het risico op overlijden bij een acute episode van TPP naar schatting 10-20%.3-5 TTP heb je voor de rest van je leven en patiënten kunnen, na de diagnose, nieuwe episodes van TTP krijgen (ook wel recidieven genoemd). 3
Trombotische trombocytopenische purpura (TTP) is een zeldzame bloedziekte
Belangrijkste punten
•
TTP is een ernstige, uiterst zeldzame en mogelijk levensbedreigende aandoening
•
30%-50% van de patiënten zal vaker een TTP herval ervaren (recidief) na de initiële diagnose
•
De ziekte ontstaat wanneer het ADAMTS13 enzym niet werkt zoals het moet, wat leidt tot bloedstolsels in de bloedvaten, een laag aantal bloedplaatjes en de afbraak van rode bloedcellen
•
Bij verworven TTP is de verminderde activiteit van ADAMTS13 te wijten aan antilichamen, aangemaakt door het lichaam, en gericht tegen het ADAMTS13 enzym. Het is niet bekend waarom deze aangemaakt worden.
•
Patiënten met TTP kunnen verschillende symptomen ervaren, waaronder koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, verwardheid, en blauwe plekken of petechiën (kleine rode puntjes - puntbloedinkjes - op de huid)
•
Er zijn twee vormen van TTP: erfelijke TTP en verworven TTP
|
View Video Transcript
...een vernietigende aandoening die zich zeer acuut presenteert.
TTP Overzicht
De naam trombotische trombocytopenische purpura beschrijft in feite drie van de voornaamste kenmerken van de aandoening:
1
Trombotisch verwijst naar de vorming van bloedstolsels in een bloedvat.
2
Trombocytopenisch verwijst naar een toestand waarbij het aantal bloedplaatjes in het bloed lager is dan normaal.
3
Purpura verwijst naar de paarse plekken die kunnen veroorzaakt worden door bloedingen onder de huid.
Deze drie kenmerken zijn echter maar een deel van het verhaal van TTP. Om goed te begrijpen wat TTP met het lichaam doet, moeten we eerst kijken naar de samenstelling van het bloed. Bij TTP richten we ons dan vooral op drie onderdelen:
1
Bloedplaatjes
2
Een eiwit met de naam von Willebrand Factor (vWF), dat zich in bloedplasma bevindt
3
En een enzym genaamd ADAMTS13, dat zich ook in bloedplasma bevindt
TTP pathofysiologie
PBloedplaatjes zijn één van de belangrijkste onderdelen van het bloed. Hun voornaamste taak is om bloedstolsels te vormen bij een bloeding. Dit doen ze door samen te kleven, met ander materiaal in het bloed, om een snede of letsel af te dekken en verdere bloeding te voorkomen. Één van de materialen waarmee de bloedplaatjes aan elkaar kunnen kleven om een bloedstolsel te vormen, is een eiwit met de naam von Willebrand Factor (vWF). De vWF is als het ware de lijm die bloedplaatjes bij elkaar houdt om een stolsel te vormen.
In een normale situatie wordt de von Willebrand Factor, zodra deze in het lichaam wordt aangemaakt, in kleinere stukjes geknipt door een enzym met de naam ADAMTS13. Dat gebeurt omdat de grote moleculen van vWF de bloedplaatjes in snel tempo aantrekken, en zo bloedstolsels vormen zelfs wanneer er geen bloeding is. Daardoor vermindert het aantal bloedplaatjes in het bloed. Als het enzym ADAMTS13 zijn werk niet naar behoren doet, ontstaat TTP.6 Deze toestand kan mogelijks aanleiding zijn voor verschillende problemen.
Zonder goed functionerende ADAMTS13 werkt het bloedstollingsproces in razendsnel tempo waardoor kleine stolsels zich spontaan gaan vormen, overal in het lichaam.6
Deze stolsels kunnen de bloedtoevoer blokkeren naar organen, zoals de hersenen, het hart of de nieren, en kunnen zo ernstige of mogelijk fatale problemen veroorzaken, zoals een beroerte, een acuut myocardinfarct, of nierfalen.6 Wanneer deze bloedstolsels worden gevormd, worden veel van de bloedplaatjes opgebruikt. Een laag aantal bloedplaatjes in het bloed (een toestand die trombocytopenie wordt genoemd) kan tot bloedingsproblemen leiden, zoals inwendige of onderhuidse bloedingen.6 Tenslotte kunnen deze kleine bloedstolsels in de bloedvaten de rode bloedcellen, die doorheen het hele lichaam circuleren, beschadigen en zelfs breken of fragmenteren.6 Dit leidt tot een soort van bloedarmoede die we hemolytische anemie noemen.
De vorming van bloedstolsels in kleine bloedvaten door het hele lichaam... kan resulteren in slecht werkende organen waaronderde hersenen, het hart, en de nieren...
|
View Video Transcript
Erfelijke TTP
Mensen met erfelijke TTP (ook wel aangeboren of congenitale TTP, overgeërfde TTP, familiale TTP of Upshaw-Schulman syndroom genoemd), hebben een defect in de genen die ADAMTS13 produceren.6 Deze mensen worden geboren met de ziekte en hebben ofwel te weinig ADAMTS13 in hun lichaam, ofwel een afwijkende vorm van ADAMTS13 die niet voldoende werkzaam is.6 Aangeboren TTP is zeer zeldzaam – geschat wordt dat de erfelijke vorm maar bij 5% van alle gevallen voorkomt.6,7
Verworven TTP
Het komt vaker voor dat mensen niet met defecte genen worden geboren, maar dat zij TTP op een later moment in hun leven ontwikkelen.6
Dit heet verworven TTP of immuungemedieerde TTP (vaak ziet men aTTP waarbij de “a” staat voor “Acquired”).
Bij verworven TTP begint ons eigen afweersysteem antilichamen te produceren die ADAMTS13 ervan weerhouden goed te werken.6 Bij ongeveer 95% van alle gevallen van TTP gaat het om verworven TTP.8
Oorzaken
Verworven TTP wordt veroorzaakt wanneer het immuunsysteem antilichamen begint te produceren tegen ADAMTS13. Het is echter niet bekend waarom het lichaam dit doet.6 Patiënten proberen vaak te achterhalen of zij iets specifiek hebben gedaan waardoor de TTP episode werd uitgelokt, maar in feite is er geen duidelijke oorzaak waarom patiënten, die vaak jong en gezond zijn, hierdoor worden getroffen. Hoewel de oorzaak dus niet geheel duidelijk is, zijn er wel bepaalde triggers die bij sommige patiënten met de TTP kunnen worden gelinkt. Dit zijn onder andere6:
•
Bepaalde ziektes of aandoeningen waaronder kanker, hiv, lupus of infecties
•
Zwangerschap
•
Een operatie of bepaalde andere medische ingrepen
•
epaalde geneesmiddelen, waaronder chemotherapie, ticlopidine, clopidogrel, cyclosporine A, en hormoontherapie en oestrogenen
Symptomen
Elke patiënt met TTP is anders, en kan veel verschillende symptomen ervaren, omdat de ziekte invloed heeft op het hele lichaam. Veel patiënten kunnen in het begin algemene, aspecifieke symptomen ervaren, zoals koorts of griepachtige symptomen.3 Op basis van de verschillende processen die mislopen bij TTP (die zijn beschreven in het onderdeel “Inleiding tot TTP”), kunnen de symptomen in twee verschillende groepen worden ingedeeld: symptomen veroorzaakt door bloedingen (die een gevolg zijn van het tekort aan bloedplaatjes) en symptomen veroorzaakt door de vorming van bloedstolsels.
Symptomen van TTP veroorzaakt door bloedingen omvatten3,6 :
•
Bloedend tandvlees of neusbloedingen, als gevolg van het tekort aan bloedplaatjes (trombocytopenie)
•
Paarse plekken op de huid, genaamd purpura, en rode of paarse stippen op de huid, wat we petechiën noemen, en die worden veroorzaakt door onderhuidse bloedingen
Symptomen veroorzaakt door de vorming van bloedstolsels omvatten3,6 :
•
Hoofdpijn, verwardheid en een verminderd zicht, wat kan worden veroorzaakt door bloedstolsels die de bloedstroom naar de hersenen blokkeren
•
Pijn op de borst, wat kan worden veroorzaakt door bloedstolsels die de bloedstroom naar het hart blokkeren
•
Vermoeidheid, geelzucht (geel worden van de huid en ogen) en donkere urine, wat kan worden veroorzaakt door hemolytische anemie (afbraak en fragmentatie van rode bloedcellen)
•
Nierproblemen, die kunnen worden veroorzaakt door bloedstolsels die de bloedstroom naar de nieren blokkeren
Oorzaken
Erfelijke TTP is een genetische aandoening waarbij het ADAMTS13 gen defect is, en daardoor geen normaal werkende ADAMTS13 enzymen maakt.6 Mensen met erfelijke TTP hebben twee kopieën van het defecte gen, van elk van de ouders één.9 Heeft een persoon maar één defecte kopie van één ouder, dan vertonen ze geen tekenen en symptomen van TTP, maar iemand met twee defecte kopieën kan wel door erfelijke TTP worden getroffen.9
Net als bij verworven TTP is het bij erfelijke TTP niet duidelijk wat de triggers zijn van de episode – sommige patiënten vertonen bij de geboorte al tekenen en symptomen, terwijl deze bij anderen pas in de volwassenheid optreden.3 Evenals bij verworven TTP zijn er bepaalde factoren, zoals zwangerschap of infectie, die een rol lijken te spelen bij het triggeren van erfelijke TTP.3
Symptomen
Patiënten met erfelijke TTP hebben vergelijkbare symptomen als patiënten met verworven TTP (zie hierboven).
1
Terrell et al. J Thromb Haemost 2005;3:1432-1436;
2
Miller et al. Epidemiology 2004;15:208- 215;
3
Scully et al. Br J Haematol 2012;158:323– 35;
4
Kremer Hovinga et al. Blood 2010;115:1500–11;
5
Benhamou et al. Haematologica 2012;97:1181–86;
6
National Institute of Health. What Is Thrombotic Thrombocytopenic Purpura? [online]. 2014. Beschikbaar op: https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/ttp;
7
Orphanet. Congenital thrombotic thrombocytopenic purpura [online]. 2015. Beschikbaar op: http://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=93583
8
Orphanet. Acquired thrombotic throm- bocytopenic purpura [online]. 2015. Beschikbaar op:http://www.orpha.net/con-sor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=93585;
9
National Institute of Health. What Caus- es Thrombotic Thrombocytopenic Pur- pura? [online]. 2014. Beschikbaar op: https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/ttp/causes;